Je hebt het ongetwijfeld al eens gehoord of gezien: op straat krijgt iemand vulgaire opmerkingen naar het hoofd geslingerd, een vriend gedraagt zich net iets te affectief, een collega krijgt steevast te maken met aangebrande ‘mopjes’. Ook jij kan als voorbijganger, kennis, collega of vriend(in) tussenkomen bij seksueel grensoverschrijdend gedrag. 

En neen, het zijn zeker niet alleen jongeren die ingrijpen bij ongewenste situaties. De #metoo-beweging heeft de bal doen rollen bij verschillende generaties om grensoverschrijdend gedrag meer bespreekbaar en (indien gewenst) zichtbaar te maken. Of je nu een boomer of millennial bent: ingrijpen als omstaander kan iedereen. 

Weet dat jouw impact als omstaander vaak groter is dan verwacht: je roept een halt toe aan gedrag dat niet oké is, zorgt ervoor dat een situatie niet escaleert en toont aan het slachtoffer dat die er niet alleen voor staat.

Reageren is echter niet altijd simpel en kan vaak beangstigend aanvoelen. Je eigen veiligheid staat eerst en vooral altijd voorop. 

Zelfs als je wil reageren of tussenkomen weet je misschien niet goed hoe. Je staat daar zeker niet alleen in. Bijna de helft van mensen die willen reageren, weet niet goed hoe. 

Via onze campagnevideo’s krijg je zeker inspiratie! Om daarbij je waaier aan mogelijke interventies open te trekken, zetten we aan de hand van vijf A’s enkele acties op een rij:

DE VIJF A’S

De vijf A’s zijn vijf verschillende technieken die omstaanders kunnen hanteren om in te grijpen bij (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Ze werden door Sensoa gedestilleerd uit internationale wetenschappelijke literatuur en vormen de rode draad doorheen de bystandertrainingen die gegeven worden door vzw Zijn en ZIJkant. 

Afhankelijk van de situatie en je inschatting kan je verschillende A’s inzetten of door elkaar gebruiken. Oefening baart kunst. Hoe vaker je tussenkomt, hoe meer technieken je onder de knie krijgt en anderen inspireert.

De eerste A ‘anderen betrekken’, is een goede tactiek als je je minder veilig voelt om alleen in een situatie tussen te komen. Door een andere omstaander of verantwoordelijke (vb: barpersoneel, een buschauffeur of zelfs de politie) te betrekken sta je samen sterker en loop je zelf minder gevaar om in een onveilige situatie te belanden.

Voorbeeld: Je ziet dat een meisje in een café wordt betast door een dronken man. Aan de lichaamstaal van het meisje is duidelijk te zien dat dit ongewenst is. Omdat je schrik hebt voor een agressieve reactie van de dader, beslis je om het barpersoneel erbij te betrekken. 

Met deze actie trek je de aandacht naar jezelf of iets anders terwijl je het slachtoffer toont dat die er niet alleen voor staat. Wanneer je merkt dat iemand zich in een situatie bevindt die grensoverschrijdend is, kan je bijvoorbeeld tussenkomen door te vragen of ze toevallig je gsm gevonden hebben, of ze je kunnen helpen met een wegbeschrijving… Je kan ook doen alsof je het slachtoffer kent: “Hey, lang geleden, hoe is het met jou?”

Voorbeeld: Een koppel staat ruzie te maken op straat, er vallen hevige woorden en de man trekt zijn partner stevig mee aan haar pols. Zij wil duidelijk niet volgen. Jij passeert en vraagt: “Hey, mijn google maps werkt niet, kunnen jullie me helpen de weg naar het station te vinden?

Afhankelijk van de situatie en (al dan niet) je relatie met de dader of het slachtoffer, kan je proberen om één van de twee personen af te zonderen. Zo vermijd je een escalatie en geef je het slachtoffer de ruimte om te ontkomen aan het ongewenst gedrag. Je plaatst jezelf tussen hen in en zegt bijvoorbeeld: “Kom je mee een drankje halen, het zijn echt goede mojito’s hier!”

Voorbeeld: Tijdens de lunchpauze met collega’s is er een van je collega’s die constant over porno praat en aan een andere verlegen collega maar blijft vragen welke porno hij het liefste ziet. Je merkt dat die niet gediend is met de vraag en zegt: “Hey, kom je even mee een sigaretje roken?”

Deze actie vraagt nogal wat lef, maar is zeer efficiënt omdat je meteen het grensoverschrijdend gedrag zichtbaar maakt. In plaats van de aandacht af te leiden richt je de aandacht net op wat er aan het gebeuren is. Je kan zowel het slachtoffer aanspreken en vragen of alles oké is en of je iets kan doen, als de pleger aanspreken op diens gedrag en aangeven dat dit niet oké is: “Hey, ik zie dat deze persoon jouw gedrag niet aangenaam vindt. Zou je hiermee kunnen stoppen?”

Voorbeeld: Het is nieuwjaarsavond, een van je vrienden blijft voor de volledige groep maar grapjes maken over dat rokje van die vriendin dat toch wel “heel erg kort is… een beetje zoals een lange riem.” Zij gaf al een aantal keer duidelijk aan dat ze wil dat hij hiermee stopt. Jij komt tussen: “Hey Luc, uw mopjes zijn niet grappig. Linda geeft aan dat ze wil dat je stopt. Neen is neen he.”

Indien je je in een situatie bevindt waarbij het nogal moeilijk is om anderen te betrekken maar je toch iets wilt doen, is aanwezig blijven een goede optie. Zo breng je jezelf niet in gevaar en hou je toch mee een oogje in het zeil. 

Voorbeeld: Op straat wordt een vrouw constant aangesproken door een wildvreemde man die luid tegen haar roept. Je hebt schrik om tussen te komen en blijft op een afstand in de buurt om mee de situatie verder op te volgen. Van zodra je ziet dat de vrouw op de bus stapt en de man weggaat, fiets je verder.